آموزش ساخت کلیپ با نرم افزار Windows Movie Make

یکی از نرم افزار هایی که در زمینه ساخت و ویرایش فیلم ها بسیار ساده عمل می کند و کار کردن با آن نیازی به دانش خیلی تخصصی ندارد همین نرم افزار Windows Movie Maker است که در ویندوز های XP و Vista به صورت پیش فرض وجود دارد.با خواندن این مطلب به احتمال بسیار زیاد خواهید توانست که یک فیلم را ویرایش کنید و از این کار لذت ببرید.

برای فراخوانی Windows Movie Maker کافی است از منوی Start وارد All Programs و Accessories شده و Windows Movie Maker را انتخاب کنید ؛

انتقال فایل‌های ویدیویی و عکس‌
اولین چیزی که قبل از آغاز عملیات ویرایش فیلم‌ها نیاز دارید، وارد کردن فایل‌ها به MovieMaker است. در MovieMaker یک سند جدید باز کنید و روی پیوند Import Video که در قسمت Capture Video واقع در سمت چپ صفحه مانیتور شما قرار گرفته است، کلیک کنید. پس از کلیک Import Video با استفاده از منوی پایین افتادنی Look In واقع در بالای کادر محاوره‌ای Import File به محل ذخیره فایل مورد نظر بروید. هنگامی که فایل را یافتید، با کلیک آن را انتخاب کنید. در پایین و سمت چپ کادر محاوره‌ای، بخش ‌Import Options حاوی گزینه Create Clips For Video Files همراه با یک مربع تیک خورده، وجود دارد.

با انتخاب این گزینه هنگام وارد کردن فایل ویدیو، MovieMaker آن را برای اضافه کردن افکت‌ها و جلوه‌های تصویری به چند بخش کوچک‌تر تکه تکه خواهد کرد. اگر می‌خواهید خودتان ویدیو را برش دهید، هنگام وارد کردن آن، گزینهCreate  Clips For Video Files را از حالت انتخاب خارج کنید.

ویرایش فیلم
ممکن است به توانایی‌ها و امکانات یک برنامه ویرایشگر رایگان که همراه با سیستم‌عاملی همچون ویندوز ارائه شده باشد، خوش بین و مطمئن نباشید، ولی MovieMaker یک ابزار ویرایشگر قوی، قابل اطمینان و با قابلیت استفاده و کاربرد بسیار آسان است.

پس از این‌که فیلمتان را به MovieMaker وارد کردید، آن را در مدیاپلیر موجود در سمت راستِ صفحه‌‌نمایش تماشا کنید. هنگام نمایش فیلم در مدیاپلیر، نقاطی را که می‌خواهید فیلم از آن جا برش بخورد و دو تکه شود، انتخاب کنید. با کلیک دکمه Split Clip فیلم از آن نقطه برش می‌خورد و تکه بریده شده در قالب یک کلیپ جدید ایجاد می‌شود. این کلید در قسمت پایین و سمت راست مدیاپلیر قرار دارد.

وقتی فیلم را در قالب کلیپ‌های جداگانه تفکیک کردید، گام بعدی، اضافه کردن افکت و جلوه‌های تصویری است. توجه کنید که در پایین صفحه، ردیفی از جعبه‌های خالی تعبیه شده است.‌این قسمت Storyboard نام دارد.
با کلیک کلیپ‌های مجتمع در قسمت میانی بالای صفحه و کشیدن آن‌ها به سمت جعبه‌های موجود در Storyboard ، تکه فیلم ها را به داخل جعبه‌های مورد نظر هدایت کنید. وقتی کلیپ‌ها را در جاهای صحیح منظم کردید، می‌توانید افزودن افکت‌های تصویری را آغاز کنید.

دو الگوی اصلی برای ویرایش وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید: Video Effects و Video Transitions.
Video Effects اصلاحاتی مانند افزایش یا کاهش روشنایی و نور، تغییر رنگ یک کلیپ یا افزایش و کاهش سرعت نمایش فیلم را شامل می‌شود. روی پیوند View Video Effects کلیک کنید تا ببینید MovieMaker در این بخش چه نمونه‌ها و امکاناتی را ارائه داده است.

اگر خواستید یک تکه کلیپ دیگر را به قسمتی از فیلمتان بچسبانید، کافی است با کلیک و کشیدن کلیپ جدید به محل مناسب، آن را در جای مورد نظر قرار دهید.

به طور مشابه، می‌توانید جلوه‌های بصری Video Transitions را در میان دو کلیپ از فیلم قرار دهید. این‌ها تکنیک‌ها و جلوه‌های بصری جالبی برای پایان یک صحنه و آغاز صحنه بعدی هستند که توجه بینندگان را به خوبی جلب می‌کنند.

کار‌ ‌با Video Transitions شبیه Video Effects است. تنها به جای کشیدن یک Video Transition روی یک کلیپ، باید آن را روی مربع‌های کوچک میان دو کلیپ در Storyboard بکشید و قرار دهید. با کلیک روی Effectها و Transitionها تمام آن ها را دوباره اجرا و بازبینی کنید و سپس روی دکمه Play در مدیاپلیر کلیک کنید.

افزودن موسیقی متن به فیلم
یک موسیقی متن مناسب می‌تواند به جذابیت هر فیلم بزرگ یا حتی فیلم‌های بسیار کوچکی که از چینش تعدادی تصویر در کنار هم درست شده‌اند (Slideshow) کمک کند. MovieMaker به آسانی امکان وارد کردن یک فایل صوتی کامل و مناسب برای فیلمتان را مهیا کرده است.

وارد کردن فایل صوتی (Import) به طور کلی شبیه وارد کردن فایل‌های ویدیویی است. کار را با کلیک روی پیوندImport Audio or Music در قسمت Capture Video از ستون Movie Tasks آغاز کنید. سپس از منوی پایین افتادنیِ Look In برای انتخاب موسیقی مورد نظر استفاده کنید.

پس از یافتن موسیقی آن را انتخاب نمایید و به MovieMaker وارد کنید. این فایل موسیقی به انتهای فهرست مجموعه فایل های پروژه اضافه خواهد شد.

روی دکمه Show Timeline کلیک کنید. می‌توانید از این نما برای دیدن زمان کلی اجرای پروژه و کنترل هماهنگی صدا و تصویر استفاده کنید.

اگر می‌خواهید فایل موسیقی‌ای که به MovieMaker وارد کرده‌اید را به فیلم اضافه کنید، کافی است روی فایل موسیقی از میان فایل‌های پروژه کلیک کنید و آن را به قسمت مربوط به صدا در نوار Timeline بکشید. می‌توانید اندازه زمانی فایل صوتی را نیز با کلیک در قسمت Timeline و کشیدن یک لبه موسیقی برای تناسب و هماهنگی با فیلم تنظیم کنید.

ذخیره فیلم
می‌خواهید مانند هر فایل دیگری فیلمتان را ذخیره کنید. برای انجام دادن این کار، در ستون Movie Tasks واقع در سمت چپ صفحه بخش Finish Movie را بیابید.

MovieMaker چند گزینه مختلف برای ذخیره در اختیار شما قرار می‌دهد، مانند ذخیره فیلم در کامپیوتر یا روی CD، امکان فرستادن فیلم به یک دوربین ویدیویی دیجیتال، انتشار در وب یا ارسال به ایمیل در قالب یک فایل ضمیمه.
با کلیک روی پیوند Save to My Computer، گزینه ذخیره روی کامپیوتر را انتخاب کنید.

ویزارد Save Movie باز خواهد شد. در اولین جعبه متنی، نامی را برای فیلم وارد کنید. در قسمت دوم محل ذخیره فیلم را انتخاب کنید. پس از انتخاب نام و محل ذخیره‌سازی با کلیک روی Next به قسمت انتخاب کیفیت مورد نیاز برای ذخیره فیلم می‌روید. با انتخاب مقدار پیش‌فرض Windows MovieMake فیلم را با بهترین کیفیت ممکن ذخیره می‌کند.

اگر نگران کمبود فضای روی دیسک سخت برای ذخیره با بهترین کیفیت هستید، می‌توانید از گزینه‌های ذخیره‌سازی دیگر استفاده کنید. همچنین می‌توانید فیلم را برای پخش روی موبایل ذخیره کنید.

بعد از انتخاب متد ذخیره‌سازی، روی Next کلیک کنید. MovieMaker فیلم را به فرمت WMV تبدیل و در مکان مشخص شده ذخیره می‌کند.

حتی پس از پایان کامل کار و ذخیره فیلم، این احتمال وجود دارد که فکر و ایده خوبی برای افزودن به فیلم به ذهنتان خطور کند. بنابراین حتماً قبل از بستن پروژه، حتماً یک نسخه از آن را با پسوند MSWMM در مکانی از کامپیوترتان ذخیره کنید. این کار کاملاً شبیه ذخیره پروژه‌های Word یا Excel است. با انتخاب گزینه Save Project از منوی File، می‌توانید نسخه MSWMM پروژه را ذخیره کنید.

سپس نام و محلی برای ذخیره انتخاب کنید و روی Save کلیک نمایید. هر گاه خواستید ویدیو یا موسیقی جدیدی به این فیلم اضافه کنید، کافی است فایل MSWMM را باز کنید و ویدیوها، موسیقی‌ها یا جلوه‌های تصویری جدید را اضافه کنید.

قرار دادن عکس و فیلم

قرار دادن فیلم در اسلاید ، همانند مراحل قرار دادن صوت است.

برای قرار دادن تصویر در اسلاید نیز می توانید از layout هایی استفاده کنید که قابلیت افزودن تصویر را دارند.

قرار دادن فایل صوتی روی ارائه

شاید شما نیز پس از تدوین و ساخت یک ارائه پاورپوینت این نیاز را احساس کرده باشید که یک فایل صوتی یا آهنگی زیبا بر روی آن قرار دهید تا با گذشت اسلایدها این آهنگ پخش گردد. در این آموزش شما را با چگونگی انجام این کار آشنا خواهیم کرد.(در این روش فایل صوتی انتخاب شده با توجه به تنظیماتی که انجام خواهیم داد در تمامی اسلایدهای یک ارائه اجرا خواهد شد.)

پس از پایان مراحل ساخت ارائه پاورپوینت، از سربرگ Insert به کادر گروه Media بروید و از این کادر گروه بر روی گزینه Sound کلیک کنید.

با کلیک بر روی فلش کوچک پایینی آیکون این گزینه، کادر زیر مجموعه های آن که شامل گزینه های دیگری میباشد باز خواهد شد. این گزینه ها عبارتند از :

Audio From File : با انتخاب این گزینه پنجره جستجو در فایل های ذخیره شده در کامپیوتر شما باز میشود و با انتخاب فایل صوتی مناسب و تایید آن میتوانید این فایل را به ارایه خود وارد نمایید.

Record Audio : با انتخاب این گزینه پنجره ای جدید باز خواهد شد که توسط گزینه های موجود در این پنجره میتوانید اقدام به ضبط صدای خود و یا دیگران کنید و از آن در ارایه پاورپوینت خود استفاده نمایید. 

با تایید فایل انتخاب شده از سوی شما، آیکون کوچکی در اولین اسلاید نمایان میگردد که نشان دهنده وارد شدن کلیپ صوتی در ارائه میباشد.

با وارد کردن فایل صوتی به ارائه و به یکی از روش های گفته شده در بالا، دو سربرگ جدید با نام های  FORMATو  PLAYBACKباز خواهد شد. سربرگ FORMAT برای شخصی سازی و اعمال تغییرات بر روی ایکون فایل صوتی میباشد . اما سربرگ کاربردی برای درج فایل صوتی سربرگ PLAYBACK  میباشد.

در اینجا برخی از پر کاربرد ترین گزینه های موجود در این سربرگ که شما را برای شخصی سازی و ایجاد سبک پخش فایل صوتی کمک خواهند کرد را توضیح خواهیم داد :

1. Play : پیش نمایشی از فایل صوتی وارد شده به ارائه را اجرا خواهد کرد.
2. Trim Audio : با استفاده از این گزینه قادر خواهید بود تا قسمتی خاص از فایل صوتی وارد شده را برای اجرا بر روی ارایه انتخاب نمایید.
3. Fade in : در جلوی این گزینه فیلدی قرار داده شده که با تنظیم زمان معینی از سوی شما، فایل صوتی انتخاب شده با حالت محو شدگی تا اجرای کامل، شروع به نواختن خواهد کرد.
4.  Fade Out : با تنظیم زمان این گزینه که در فیلد مربوط به زمان انجام خواهد شد، قادر خواهید بود در زمان های معین و قابل انتخاب از سوی شما اجرای فایل صوتی (آهنگ) انتخاب شده برای ارائه با حالت محو شوندگی پایان یابد.
5. Volume : با کلیک بر روی این گزینه، کادر زیر مجموعه های آن باز خواهد شد که شاما چهار گزینه  Low (صدای پایین)، (صدای بالا) Medium، High (متوسط)، و mute (سکوت) میباشد که با انتخاب یکی از چهار گزینه ذکر شده، قادر خواهید بود تا میزان صدای اجرای فایل صوتی بر روی ارائه را تنظیم نمایید.
6. Start : با کلیک بر روی فلش کوچک کناری کادر، گزینه های زیرمجموعه آن باز خواهند شد. این گزینه ها عبارتند از :
   
   •  Automatically : با انتخاب این گزینه فایل صوتی انتخاب شده، تنها در هنگام نمایش اسلاید اول بطور خودکار پخش خواهد شد و به اسلاید بعدی نمی رود.(البته در نسخه 2013 این مشکل وجود ندارد و با انتخاب این گزینه فایل صوتی در تمام اسلایدها پخش می شود)
     
   • On Clicked : فایل انتخاب شده در صورت کلیک کردن بر روی آیکون آن پخش می شود.
   • Play accross slides : با انتخاب این گزینه فایل صوتی در تمام اسلایدها پخش می شود.

       7. Loop until Stopped : با تیک دار کردن این گزینه فایل شما تا زمان استوپ کردن آن از سوی شما اجرا میشود.
       8. Hide During Show : با تیک دار نمودن این گزینه آیکون فایل صوتی وارد شده در زمان نمایش ارایه نشان داده نخواهد شد.

مدیریت اسلایدها

انواع نما
در Power-Point نماهای مختلفی داریم که در ظاهر نمایش برنامه تاثیر می گذارد . برای مشاهده  نماهای مختلف منوی View را باز کرده و یکی از نماهای زیر را انتخاب می کنیم :

Normal : حالت طبیعی نمایش برنامه می باشد در حقیقت می توان گفت در بدو ورود به برنامه این نما قابل مشاهده می باشد. خصوصیت نمای Normal View این است که در آن می توان اقدام به طراحی ، حذف و اضافه نمودن محتوای اسلاید و همچنین حذف و اضافه نمودن خود اسلایدها نمود ، در حقیقت نمای طراحی می باشد .

Slide Sorter: در این نما می توان اسلایدها را در اندازه ی کوچک یکجا مشاهده نمود . توجه کنید که در این نما امکان طراحی داخلی اسلاید وجود ندارد ولی در آن می توان اقدام به اضافه یا حذف اسلایدها نمود و قابلیت جابجایی اسلایدها توسط Drag & Drop وجود دارد.

Slide Show: این نما برای نشان دادن نتیجه کار استفاده می شود و امکان هیچ گونه طراحی یا ویرایش اسلایدها  وجود ندارد. کلید میانبر این نما F5 بوده و برای خروج از این نما هم دکمه Esc را فشار می دهیم .

Notes Page : در این نما طراح اسلاید یادداشتی را برای یادآوری یا تاکید خود می نویسد که این یادداشت در نمایش نهایی Slide show ظاهر نخواهد شد و صرفا خود طراح از آن استفاده خواهد کرد . مطالب نوشته شده در این نما را در پایین قسمت نمای Normal می توان مشاهده کرد .

مدیریت اسلایدها در پاورپوینت :

( قبل از مطالعه این بخش توجه کنید که برای کنترل بهتر اسلایدها توصیه می شود که دستورات زیر را در نمای Slide Sorter انجام دهید )

1. کپی کردن یک اسلاید در پاورپوینت :

راه اول : استفاده از روش Drag and Drop همراه با نگه داشتن دکمه Ctrl
توضیح : Drag and Drop یعنی بعد از انتخاب یک موضوع روی آن کلیک کرده و با نگه داشتن دکمه ماوس به سمت مقصد حاکت کنیم و در پایان دکمه ماوس را رها کنیم .
راه دوم : استفاده از دستورهای Copy و Paste

2.جا به جا کردن اسلاید ها در پاورپوینت :

راه اول : استفاده از روش Drag and Drop همراه با نگه داشتن دکمه Ctrl
راه دوم : استفاده از دستورهای Copy و Paste

3. حذف کردن یک اسلاید : روی اسلاید مورد نظر راست کلیک کرده و گزینه Delete Slide را انتخاب می کنیم .

4. مخفی کردن یک اسلاید : روی اسلاید مورد نظر راست کلیک کرده و گزینه Hide Slide را انتخاب می کنیم . ( منظور از مخفی شدن اسلاید این است که در نمای Slide Show اسلاید مخفی شده پخش نمی شود )

5. کپی کردن اسلاید از نمایش دیگر : از منوی Insert گزینه Slide from file را انتخاب می کنیم . در پنجره باز شده با دکمه Browse نمایش مورد نظر را انتخاب کرده و بعد از انتخاب اسلاید مورد نظر دکمه Insert را کلیک می کنیم.

Transition یا گذار در پاورپوینت :

به نحوه ظاهر شدن اسلایدها در نمای Slide Show ، گذار یا Transition گفته می شود .

برای دسترسی به این موضوع از منو ، پانل Transitions را انتخاب می کنیم .

در پنل ظاهر شده ، گذار مورد نظر را از کادر بالا انتخاب می کنیم .

نکته 1 : در کادر Sound  از پانل Transition صدای دلخواه هنگام اجرای اسلاید را انتخاب می کنیم . ( با انتخاب گزینه Other Sound میتوانیم فایل صوتی دلخواه با پسوند Wav انتخاب کنیم )

نکته 2 : در کادر Duration از پانل Transitions ،سرعت اجرای گذار را انتخاب می کنیم.(در نسخه 2007، در کادر Speed این کار انجام می گیرد)

نکته 3 : اگر بخواهیم زمان نمایش برای اسلاید تعریف کنیم ابتدا گزینه After را انتخاب کرده و سپس زمان دلخواه را در کادر مقابل وارد می کنیم .
نکته 4 : اگر بخواهیم تنظیمات انتخاب شده به همه اسلایدها اعمال شود دکمه Apply to All Slides را کلیک می کنیم .

متحرک کردن اشیاء داخل یک اسلاید

ابتدا شی (متن، تصویر و ...) مورد نظر را انتخاب می کنیم.

از پنل Animations ،حرکت دلخواه را انتخاب می کنیم.

نکته : حرکت هر کدام از اشیاء یک اسلاید،به همان ترتیبی است که برای آن ها تعیین کرده اید.

آموزش ساخت کلیپ با نرم افزار پاورپوینت

بسم رب الخالق

در این بخش با هم می آموزیم که چگونه با استفاده از نرم افزار پاورپوینت 2010 ،کلیپ های ساده بسازیم.

پیش فرض این آموزش این است که آشنایی نسبی با این نرم افزار وجود دارد.

• نما ، مدیریت اسلایدها و Transition یا گذار در پاورپوینت
  
• قرار دادن عکس و فیلم
  
• قرار دادن فایل صوتی روی ارائه

پس از یادگیری موارد فوق ، حال به نکات زیر توجه کنید.

1. رعایت موارد زیر هنگامی که می خواهید یک فایل صوتی در پس زمینه اسلاید ها پخش شود الزامی است :
   

• باید اسلاید اول انتخاب شده باشد و روی این اسلاید فایل صوتی را درج کنید.
• بدلیل اینکه فایل صوتی در اسلاید اول کمی با تاخیر پخش می شود، شما می توانید برای حل این مشکل ، یک اسلاید اولیه قبل از این اسلاید ایجاد کنید و فایل صوتی را در آن قرار دهید.
• فایل صوتی از نظر زمان پخش باید متناسب با زمان (عدد قرار گرفته در کادر After در پانل Transitions) و سرعت (عدد قرار گرفته در کادر Duration در پانل Transitions) نمایش اسلایدها باشد تا بتواند کل اسلاید ها را پوشش دهد.
• در پانل Playback ، بخش start را روی گزینه Play accross slides قرار دهید و گزینه Hide During show را تیک بزنید.
  

گامی فراتر در تدبر سوره مبارکه ناس

ما بسیاری از واژه ها را از قرآن شنیده ایم اما معنی دقیق آن ها را نمی دانیم. در بسیاری مواقع اگر تنها دقایقی کوتاه در این واژه ها تدبر کنیم، بسیاری از تفکرات و اعتقاداتمان اصلاح شده و به دنبال آن بسیاری از مشکلاتمان حل خواهند شد.

در ادامه صوت هایی مفید و کوتاه درباره واژه های سوره مبارکه ناس آمده است. واژه هایی که برای ما آشناست و فکر می کنیم معنای آن ها را می دانیم.

رب:       قسمت اول    قسمت دوم      قسمت سوم

مالکیت: قسمت اول     قسمت دوم     قسمت سوم

وسوسه: قسمت اول   قسمت دوم      قسمت سوم

مردم

گام پنجم تدبر در سوره مبارکه ناس

در این بخش می توانید کلیپ های مرتبط با سوره مبارکه ناس را دانلود نمایید.

رزق دائمی

تقدیم به امام حسن مجتبی (ع)

گام چهارم تدبر در سوره مبارکه ناس

در این قسمت متن های تدبری که توسط اعضای گردان های قرآنی دیگر تهیه شده است، قرار دارد.

گردان حضرت آمنه (س)

رب عبارتست از سوق دهنده موجود به سمت کمال به واسطه رفع نواقص آن و مالک عبارتست از کسی که بر چیزی یا کسی تسلط دارد به نحوی که اختیارش در دست اوست. درباره اله باید گفت ذاتی است که مردم در آن متحیرند.      ادامه مطلب 

---

گردان طبیب دوار (مباحثه)

بر طبق سوره مبارکه ناس ، از اساسی ترین نقاط ضعف و تهدید هایی که در دل جوامع انسانی نهفته است چیست؟

دلیل این آسیب ها را چگونه توجیه می کنید؟    ادامه مطلب

---

 گردان طبیب دوار (گزارش مباحثه)

در این سوره کلمه "ناس"  بیش از همه تکرارشده است  که ریشه این واژه، انسان ، بر یکی از قابلیت های او که انس گرفتن و اساس خیلی از رفتار های انسانست اشاره دارد .کلمه  انس  به صورت طیفی می تواند هر چیزی را در دایره خود داشته باشد در نتیجه  انسان می تواند انس مضر و خطرناک نیز داشته باشد.     ادامه مطلب 

---

گردان محمد رسول الله (ص)

وسواس ، به خطورات و افکار بد و نامطلوبی که در دل و جان انسان پیدا می شود و شبیه صدای آهسته ای است که در گوش فرا می خوانند اطلاق می شود و خناس از مصدر خنوس و به معنای اختفای بعد از ظهور است.

ادامه مطلب

---

گردان محمد رسول الله (ص)

قلب انسان مرکز ادراک حقایق و صدر محل ابراز و به عمل رسیدن ادراکات است. صدر جایگاهی است که انسان باید به آنچه که به آن علم دارد عمل کند و از خود بروزاتی نشان دهد. همین جایگاه است که مورد تهاجم شیاطین واقع می شود.    ادامه مطلب

---

گردان محمد رسول الله (ص)

اینکه انسان مرتبا در مورد عمل به کارهایی که به درست و خیر بودن آن ها علم دارد ، شک و تردید داشته باشد و در زندگی دچار سکون شده و از حرکت در مسیر رشد باز بماند ، به واقع شری است  که انسان را تهدید می کند؛ شری که در بعد روابط فردی و اجتماعی انسان بارها گریبان گیر او می شود . این همان وسوسه است که برای در امان ماندن از آن چاره ای جز پناه بردن به خداوند وجود ندارد.  ادامه مطلب

گام دوم تدبر در سوره مبارکه ناس

گزاره‌های تفسیر المیزان درباره سوره مبارکه ناس [1]

در این سوره رسول گرامى خود را دستور میدهد به اینکه از شر وسواس خناس، به خدا پناه ببرد، و به طورى که از روایات وارده در شأن نزول آن استفاده مى ‏شود این سوره در مدینه نازل شده، بلکه از آن روایات بر مى‏ آید که این سوره و سوره قبلی​اش هر دو با هم نازل شده ‏اند.

قُل أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ مَلِکِ النَّاسِ إِلهِ النَّاسِ:

طبع آدمى چنین است که وقتى شرى به او متوجه مى‏شود و جان او را تهدید مى‏کند، و در خود نیروى دفع آن را نمى‏بیند به کسى پناهنده مى‏شود

[او کسی است] که نیروى دفع آن را دارد، تا او را در رفع آن شر کفایت کند،

و انسان در اینگونه موارد به یکى از سه پناه، پناهنده مى‏شود:

یا به ربى پناه مى‏برد که مدبر امر او و مربى او است،

و در تمامى حوائجش از کوچک و بزرگ به او رجوع مى‏کند،

در این هنگام هم که چنین شرى متوجه او شده و بقاى او را تهدید مى‏کند به وى پناهنده مى‏شود

[این کار را انجام می​دهد] تا آن شر را دفع کرده بقایش را تضمین کند،

و از میان آن سه پناهگاه، این پناهگاه خود تام در سببیت است.[2]

دومین پناه، کسى است که داراى سلطنت و قوتى کافى باشد، و حکمى نافذ داشته باشد،

به طورى که هر کس از هر شرى بدو پناهنده شود و او بتواند با اعمال قدرت و سلطنتش آن را دفع کند،

نظیر پادشاهان (و امثال ایشان)،

این سبب هم سببى است مستقل و تام در سببیت.

در این میان سبب سومى است و آن عبارت است از الهى که معبود واقعى باشد،

[سبب بودن آن به این دلیل است که] لازمه معبودیت اله، مخصوصا اگر الهى واحد و بى شریک باشد، این است که بنده​اش را براى خود خالص سازد،

[خالص ساختن بنده برای اله] یعنى [بنده] جز او کسى را نخواند،

[جز او کسی را نخواند، یعنی بنده] در هیچ یک از حوائجش جز به او مراجعه ننماید،

[جز او کسی را نخواند، یعنی بنده] جز آنچه او اراده مى‏کند اراده نکند،

[جز او کسی را نخواند، یعنی بنده] جز آنچه او مى‏خواهد عمل نکند.

و خداى سبحان رب مردم، و ملک آنان، و اله ایشان است،

همچنان که در کلام خویش این سه صفت خود را جمع کرده فرموده: «ذلِکُمُ اللهُ رَبُّکُم لَهُ المُلکُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّى تُصرَفُونَ» و در آیه زیر به علت ربوبیت و الوهیت خود اشاره نموده، مى‏فرماید «رَبُّ المَشرِقِ وَ المَغرِبِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذهُ وَکِیلًا»، و در این آیه‏اى که از نظرت مى‏گذرد به علت مالکیت خود اشاره نموده، مى‏فرماید: «لَهُ مُلکُ السَّماواتِ وَ الأَرضِ وَ إِلَى الله تُرجَعُ الأُمُورُ» 

پس اگر قرار است آدمى در هنگام هجوم خطرهایى که او را تهدید مى‏کند به ربى پناهنده شود، الله‏ تعالى تنها رب آدمى است و به جز او ربى نیست،

و نیز اگر قرار است آدمى در چنین مواقعى به پادشاهى نیرومند پناه ببرد، الله سبحانه، پادشاه حقیقى عالم است، چون ملک از آن او و حکم هم حکم او است.

و اگر قرار است بدین جهت به معبودى پناه ببرد، الله تعالى معبود واقعى است و به جز او اگر معبودى باشد قلابى و ادعایى است.

و بنابراین جمله «قُل أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ»، دستورى است به رسول خدا صلی الله علیه و آله، به اینکه به خدا پناه ببرد، از این جهت که خداى تعالى رب همه انسانهاست و آن جناب هم یکى از ایشان است، و نیز خداى تعالى ملک و اله همه انسانهاست و آن جناب هم یکى از ایشان است.

از آنچه گذشت روشن شد که: اولا چرا در میان همه صفات خداى تعالى خصوص سه صفت: «ربوبیت» و «مالکیت» و «الوهیت» را نام برد؟ و نیز چرا این سه صفت را به این ترتیب ذکر کرد، اول ربوبیت، بعد مالکیت، و در آخر الوهیت؟

و گفتیم ربوبیت نزدیک‏ترین صفات خدا به انسان و ولایت در آن اخص است،

زیرا عنایتى که خداى تعالى در تربیت او دارد، بیش از سایر مخلوقات است.

علاوه بر این اصولا ولایت، امرى خصوصى است مانند پدر که فرزند را تحت پر و بال ولایت خود تربیت مى‏کند.

و ملک دورتر از ربوبیت و ولایت آن است، همچنان که در مثل فرزندى که پدر دارد کارى به پادشاه ندارد، بله اگر بى​سرپرست شد به اداره آن پادشاه مراجعه مى‏کند، تازه باز دستش به خود شاه نمى‏رسد،

و ولایت هم در این مرحله عمومى‏تر است، همچنان که مى‏بینیم پادشاه تمام ملت را زیر پر و بال خود مى‏گیرد،

و اله مرحله‏اى است که در آن بنده عابد دیگر در حوائجش به معبود مراجعه نمى‏کند، و کارى به ولایت خاص و عام او ندارد، چون عبادت ناشى از اخلاص درونى است، نه طبیعت مادى،

به همین جهت در سوره مورد بحث، نخست از ربوبیت خداى سبحان و سپس از سلطنتش سخن مى‏گوید، و در آخر عالى‏ترین رابطه بین انسان و خدا، یعنى رابطه بندگى را به یاد مى‏آورد، مى‏فرماید: «قُل أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ مَلِکِ النَّاسِ إِلهِ النَّاسِ».

و ثانیا: روشن شد که چرا جمله‏ هاى «رب الناس»، «ملک الناس»، «اله الناس» را متصل و بدون واو عاطفه آورد؟

خواست تا بفهماند هر یک از دو صفت الوهیت و سلطنت، سببى مستقل در دفع شر است،

پس خداى تعالى سبب مستقل دفع شر است، بدین‏ جهت که رب است، و نیز سبب مستقل است بدین جهت که ملک است، و نیز سبب مستقل است بدین جهت که اله است، پس او از هر جهت که اراده شود سبب مستقل است، و نظیر این وجه در دو جمله «اللهُ أَحَدٌ اللهُ الصَّمَدُ» گذشت.

و نیز با این بیان روشن شد که چرا کلمه «ناس» سه بار تکرار شد؟ با اینکه مى‏توانست بفرماید: «قل اعوذ برب الناس و الههم و ملکهم»

چون خواست تا به این وسیله اشاره کند به اینکه این سه صفت هر یک به تنهایى ممکن است پناه پناهنده قرار گیرد، بدون اینکه پناهنده احتیاج داشته باشد به اینکه آن دو جمله دیگر را که مشتمل بر دو صفت دیگر است به زبان آورد،

همچنان که در صریح قرآن فرموده: خداى تعالى اسمایى حسنى دارد، به هر یک بخواهید مى‏توانید او را بخوانید،[3]

مِن شَرِّ الوَسواسِ الخَنَّاسِ:

[وسواس حدیث نفس است به این معنا که گویى صدایى آهسته است که به گوش مى‏رسد] در مجمع البیان، آمده که کلمه «وسواس» به معناى حدیث نفس است، به نحوى که گویى صدایى آهسته است که به گوش مى‏رسد، و بنا به گفته وى کلمه «وسواس» مانند کلمه «وسوسه» مصدر خواهد بود،[4]

و کلمه «خناس» صیغه مبالغه از مصدر «خنوس» است که به معناى اختفاى بعد از ظهور است.

بعضى گفته‏اند: شیطان را از این جهت خناس خوانده که به طور مداوم آدمى را وسوسه مى‏کند، و به محضى که انسان به یاد خدا مى‏افتد پنهان مى‏شود و عقب مى‏رود، باز همین که انسان از یاد خدا غافل مى‏شود، جلو مى‏آید و به وسوسه مى‏پردازد.

الَّذِی یُوَسوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ:

این جمله صفت «وسواس خناس» است،

[محل وسوسه شیطان صدور ناس است] و مراد از «صدور ناس» محل وسوسه شیطان است،

[قلب که محل شعور و ادراک است در قفسه سینه و صدر قرار دارد و از این رو، آن محل وسوسه شیطان است] چون شعور و ادراک آدمى به حسب استعمال شایع، به قلب آدمى نسبت داده مى‏شود که در قفسه سینه قرار دارد، و قرآن هم در این باب فرموده: «وَ لکِن تَعمَى القُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ»

مِنَ الجِنَّةِ وَ النَّاسِ:

این جمله بیان «وسواس خناس» است،

و در آن به این معنا اشاره شده که بعضى از مردم کسانى هستند که از شدت انحراف، خود شیطانى شده و در زمره شیطانها قرار گرفته‏اند،[5] همچنان که قرآن در جاى دیگر نیز فرموده: «شَیاطِینَ الإِنسِ وَ الجِنِّ».[6]

---

[1] ترجمه المیزان، ج‏20، ص 687-691

[2] در ادامه متن سببیت تام توضیح داده شده است.

[3] در ادامه این قسمت در تفسیر آمده است: این بود توجیهات ما درباره آیات این سوره، ولى مفسرین در توجیه هر یک از سؤال​هاى بالا وجوهى ذکر کرده‏اند که دردى را دوا نمى‏ کند.

[4] در ادامه این قسمت در تفسیر آمده است: و دیگران  آن را مصدرى سماعى و بر خلاف قاعده دانسته‏اند، چون قاعده اقتضا مى‏کرد «واو» اول این کلمه به کسره خوانده شود، همچنان که حرف اول مصدر سایر افعال چهار حرفى به کسره خوانده مى‏شود، مثلا مى‏گویند: «دحرج، یدحرج، دحراجا و زلزل، یزلزل زلزالا»

و به هر حال ظاهر این آیه -همان طور که دیگران نیز استظهار کرده‏اند- این است که: مراد از این مصدر معناى وصفى است، که مانند جمله «زید عدل؛ زید عدالت است» به منظور مبالغه به صیغه مصدر تعبیر شده است. و از بعضى  نقل شده که اصلا کلمه مورد بحث را صفت دانسته‏اند، نه مصدر.

[5] در ادامه تفسیر آمده است: و اما اینکه بعضى گفته‏اند کلمه «ناس» هم بر جماعتى از انسانها اطلاق مى‏شود و هم بر جماعتى از جن، و جمله «مِنَ الجِنَّةِ وَ النَّاسِ» بیانگر این معناى اعم است. سخنى است بى‏دلیل که نباید بدان اعتنا نمود. همچنین به این سخن که بعضى گفته‏اند: کلمه «و الناس» عطف است بر کلمه «وسواس»، و معناى عبارت این است که: پناه مى‏برم به خدا از شر وسواس خناس که از طایفه جن هستند، و از شر مردم. [نباید اعتنا نمود] چون این معنایى است که همه مى‏دانند از فهم به دور است.

[6] بحث روایی سوره در المیزان‏:

در مجمع البیان است که أبوخدیجه از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: جبرئیل نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد در حالى که آن جناب بیمار بود، پس آن جناب را با دو سوره «قُل أَعُوذُ» و سوره «قُل هُوَ اللهُ أَحَدٌ» افسون نموده، سپس گفت: «بسم الله ارقیک و الله یشفیک من کل داء یؤذیک خذها فلتهنیک؛ من تو را به نام خدا افسون مى‏کنم، و خدا تو را از هر دردى که آزارت دهد شفا مى‏دهد، بگیر این را که گوارایت باد» پس رسول خدا صلی الله علیه و آله گفت: «بِسمِ الله الرَّحمنِ الرَّحِیمِ قُل أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ...»

و باز در مجمع البیان است که از انس بن مالک روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: شیطان پوزه خود را بر قلب هر انسانى خواهد گذاشت، اگر انسان به یاد خدا بیفتد، او مى‏گریزد و دور مى‏شود، و اما اگر خدا را از یاد ببرد، دلش را مى‏خورد، این است معناى وسواس خناس.

و در همان کتاب آمده که عیاشى به سند خود از أبان بن تغلب، از جعفر بن محمد علیه السلام روایت کرده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده: هیچ مؤمنى نیست مگر آنکه براى قلبش در سینه‏اش دو گوش هست، از یک گوش فرشته بر او مى‏خواند و مى‏دمد، و از گوش دیگرش وسواس خناس بر او مى‏خواند، خداى تعالى به وسیله فرشته او را تایید مى‏کند، و این همان است که فرموده: «وَ أَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِنهُ؛ ایشان را به روحى از ناحیه خود تایید مى‏کند»

و در امالى صدوق به سند خود از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: وقتى آیه «وَ الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَو ظَلَمُوا أَنفُسَهُم ذَکَرُوا اللهَ فَاستَغفَرُوا لِذُنُوبِهِم»، نازل شد ابلیس به بالاى کوهى در مکه رفت که آن را کوه «ثویر» مى‏نامند. و به بلندترین آوازش عفریت‏هاى خود را صدا زد، همه نزدش جمع شدند، پرسیدند اى بزرگ ما مگر چه شده که ما را نزد خود خواندى؟ گفت: این آیه نازل شده، کدامیک از شما است که اثر آن را خنثى سازد، عفریتى از شیطانها برخاست و گفت: من از این راه آن را خنثى مى‏کنم. شیطان گفت: نه، این کار از تو بر نمى‏آید. عفریتى دیگر برخاست و مثل همان سخن را گفت، و مثل آن پاسخ را شنید. وسواس خناس گفت: این کار را به من واگذار، پرسید از چه راهى آن را خنثى خواهى کرد؟ گفت: به آنان وعده مى‏دهم، آرزومندشان مى‏کنم تا مرتکب خطا و گناه شوند، وقتى در گناه واقع شدند، استغفار را از یادشان مى‏برم. شیطان گفت: آرى تو، به درد این‏ کار مى‏خورى، و او را موکل بر این ماموریت کرد، تا روز قیامت.

 

گام اول تدبر در سوره مبارکه ناس

بررسی مفاهیم واژگان سوره از کتاب التحقیق فی کلمات القرآن

أنس (ناس)	هو القرب مع الظهور بعنوان الاستیناس، فی مقابل النفور و الوحشة و البعد.	انس یعنی نزدیک شدن به چیزی یا کسی که این نزدیکی با آشکاری و انس گرفتن همراه است به جای آنکه از آن چیز پنهان شده و از آن دوری شود. ناس از اناس گرفته می​شود که به حیثیت اجتماعی انسان اشاره دارد.
ملک	هو التسلّط على شی‏ء بحیث یکون اختیاره بیده‏.	از ریشه ملک به معنای تسلط همه جانبه بر چیزی است. پس مالک حقیقی هر چیزی بر همه ابعاد وجودی آن تسلط دارد.
أله/وله (اله)	أنّ الإلهة بمعنى العبادة. و الفرق بین المادّتین أنّ العبادة قد أخذ فیها قید الخضوع، و إله أخذ فیه قید التحیّر.	الهه به معنای عبادت است و فرقی که با آن دارد در این است که در عبادت قید خضوع و در الهه قید تحیّر وجود دارد.
وسوس (وسواس)	هو جریان صوت خفىّ یحدث فی النفس من دون أن یکون على حقیقة، سواء کان من شیطان إنس أو جنّ أو من خطرة باطنیّة.	جریانی در درون انسان است که گویی صوت و صدایی مخفی است. این جریان که صوت مخفی کاذب است به دلیل زوال و فقدان علم و یقین بر فرد عارض می​شود و او را دچار خطوراتی می​کند که باعث تزلزل در او می​شود.
خنس (خناس)	و التأخّر و الانقباض إذا کان من شأنه التقدّم و الانبساط.	از ریشه خنس به معنای گرفتگی و عقب انداختن و تاخیر در امری است که در آن تاخیر جایز نیست.
صدر (صدور)	هو ما یقابل الورود. فالنظر فی الورود الى جهة الصیرورة الى محیط، کما أنّ الصدور ناظر الى جهة صیرورة الى خارج محیط معیّن.	صدور در مقابل ورود و به معنای به سمت بیرون خارج شدن است یعنی جایی که ادراک انسان ابراز شده و صادر می​گردد.
جنن(جنّ)	هو التغطیة و المواراة.	از جنن به معنای پوشاندن و مخفی کردن می​آید. جن موجودی است که از منظر حواس انسان مخفی است.